خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ ﴿١٩٩﴾آل عمران

گذشت پيشه كن، و به [كار] پسنديده فرمان ده، و از نادانان رخ برتاب. (۱۹۹

یکی از جامعترین آیات اخلاقی کلام خداوند در قرآن است که می فرماید "خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِین‏" [1] یعنی طریقه عفو و بخشش پیش‏گیر و امت را به نیکوکارى امر کن و از مردم نادان روى بگردان‏. در این زمینه صاحب تفسیر نمونه معتقد است که این آیه بیشتر در صدد تبیین شرایط رهبر دینی و یا مبلغان دینی است و از امام صادق (ع) چنین نقل شده که در قرآن مجید، آیه ‏اى جامعتر در مسائل اخلاقى از آیه فوق نیست‏. بعضى از دانشمندان در تفسیر این حدیث، چنین گفته ‏اند، که اصول فضائل اخلاقى بر طبق اصول قواى انسانى که" عقل" و" غضب" و" شهوت" است در سه قسمت خلاصه مى‏شود. فضائل عقلى که نامش" حکمت" است، و در جمله و أمر بالعرف (به نیکیها و شایستگیها دستور ده) خلاصه شده. و فضائل نفسى در برابر طغیان و شهوت که نامش" عفت" است و در خذ العفو خلاصه گردیده. و تسلط بر نفس در برابر قوه غضبیه که نامش" شجاعت" است، در أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِینَ‏ منعکس گردیده است. حدیث فوق را خواه به صورتى که مفسران گفته ‏اند و در بالا اشاره شد تفسیر کنیم، و خواه به صورت شرائط رهبر که ما عنوان کردیم، تفسیر شود، این واقعیت را بیان مى ‏کند که جمله‏ هاى کوتاه و فشرده آیه فوق متضمن یک برنامه جامع و وسیع و کلى در زمینه‏ هاى اخلاقى و اجتماعى است، بطورى که مى‏توان همه برنامه ‏هاى مثبت و سازنده و فضائل انسانى را در آن پیدا کرد، و به گفته بعضى از مفسران، اعجاز قرآن در شکل" فشرده گویى" آمیخته با وسعت و عمق معنى، در آیه فوق کاملا منعکس است. توجه به این نکته نیز لازم است که مخاطب در آیه گرچه شخص پیامبر (ص) است ولى همه امت و تمامى رهبران و مبلغان را شامل مى‏شود.

(مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، 1374ش، ج7، ص 64).